Dünyadan Örneklerle Kadın ve Çocuk Sporcuların Fırsat Eşitliği

Bilindiği üzere dünyanın çeşitli ülkelerinde spora ve diğer alanlara katılımda kadın-erkek eşitliği tam olarak sağlanabilmiş değildir. Bu durum; İpek İlkkaracan tarafından sektörlere katılımda toplumsal cinsiyet ayrışmalarını önleyici bir model olarak öne sürülen mor ekonomi kavramıyla çözüme kavuşturulmak istenmektedir. Söz konusu modelde; kadınların sektörel ve mesleki dağılımda erkeklerle eşit şekilde yer alabilmesi ve gereken ücrete erişebilmesi amaçlanmaktadır. Spor da hem yetişkin kadınların hem de genç kızların fırsat eşitliğine sahip olması gereken önemli alanlardan biridir. Bu nedenle; spora eşit katılımı sağlamak için gerek üniversiteler aracılığıyla gerçekleştirilen Erasmus Plus projeleri, gerekse de sivil toplum kuruluşları aracılığıyla gerçekleştirilen projeler önem kazanmaktadır. Ülke örnekleriyle:

Amerika’da 2022 verilerine göre; yaklaşık olarak 11.800 profesyonel sporcu bulunmaktadır. Bu sayının; %16,4’ü kadın, %83,6’sı erkektir. Bu durum; sporda fırsat eşitliği ve cinsiyet ayrımının önlenmesi konularında geliştirilecek projelerin gerekliliğini açıklar niteliktedir. Amerika’da Billie Jean King tarafından kurulan Women’s Sports Foundation, kadın sporcuları desteklemek adına önemli bir işleve sahiptir. Kuruluş, 22 Kasım 1943-Kaliforniya doğumlu, eski bir kadın tenisçi olan King sayesinde; yetişkin kadınlara ve kız çocuklarına spor alanında erkeklerle eşit fırsatlara sahip olabilmeleri adına destek vermektedir. Bu kapsamda; kız çocuklarına yönelik hizmet programları, yetişkinleri de kapsayan sporcu hizmet programları, koçluk programları ve öğrenci hizmet programları sunulmaktadır. Kadınların Spora Katılımında Eşitlik adlı proje, kuruluşun öne çıkan çalışmalarındandır. Projenin hedef kitlesi; belirtilen sporcu sayısına eklenmesi beklenen ve sporla amatör olarak ilgilenen Amerikan, Afro-Amerikan ve Hispanik bireylerdir.

Amerika’da Purdue Üniversitesinin katılımıyla sürdürülen proje de önemlidir. Gerçekleştirilen araştırmada kadınların spora katılımında fırsat eşitliğinin sağlanmasının öneminin yanı sıra medyada da konuyu destekleyici haberlerin yer alması gerektiği ortaya konmuştur. Profesyonel sporcuların kazandıkları ücret tutarı da cinsiyete göre farklılık göstermektedir. Amerika örneğinde; profesyonel erkek sporcular 74.391 dolar kazanırken, kadınlar ise 61.298 dolar kazanmaktadır. Bu nedenle; kadın ve erkek sporcular arasında fırsat eşitliğinin sağlanmasına yönelik proje örneğinde medyanın kullanılması konunun görünürlük kazanması bağlamında önemlidir.

İngiltere ve Galler bölgesinde; Women in Sport adlı kuruluş ve 2017-2019 yılları arasında yürüttükleri yetişkin kadınların ve kız çocuklarının spora aktif katılımlarının sağlanmasına yönelik proje önemlidir. Proje 51 olarak adlandırılan çalışma kapsamında görüşülen kız çocuklarından %43’ü spora katılımda erkeklere eşit haklara sahip olduğunu belirtmiş ve sporun halen erkeklere özgü bir alan olarak görüldüğünü vurgulamıştır. Birleşik Krallık olarak da adlandırılan bu bölgede gerçekleştirilen saha araştırmasına göre; 2022 yılında 17.500 profesyonel sporcu bulunmaktadır. 2015-2020 yılları arasında gerçekleştirilen saha araştırmasına göre; spor sektöründe profesyonel anlamda bulunmayıp bireysel olarak fiziksel aktivitelerde bulunan sporcu sayısı 17 milyonun üzerindedir. Sayının büyüklüğü ve sektörün durumu göz önünde bulundurulduğunda; kadın sporcuların sektörde fırsat eşitliğine sahip olması önemlidir.

Avustralya’da ise; spor girişimlerinde kadınların rolüne dair çalışmalar öne çıkmaktadır. Avustralya; Sağlık Bakanlığı desteğiyle 2017-2019 yılları arasında süren Girls Make Your Move, 2016’da Physcial Activity and Sport Participation Campaign ve halen Sports Diplomacy 2030 adlı faaliyetleri sürdürmektedir. The Woman Leaders in Sport da spor sektöründe kadınların daha fazla yer alabilmesini sağlamaya yönelik projelerdendir. Avustralya Spor Enstitüsü Yetenek Programı da farklı bilim dallarından kadınların spor sektöründeki yerini güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Projelerin önemi katılınan spor etkinliklerinde kadın-erkek temsiliyle öne çıkmaktadır. 25.69 milyon nüfusu olan Avustralya’da; 2022 yılı İngiliz Milletler Topluluğu Oyunlarına katılım gösteren 231 kadın, 203 erkek sporcu bulunmaktadır.

Kamerun da yetişkin kadınların ve kız çocuklarının spora katılımda fırsat eşitliğine sahip olabilmesi için projeler geliştiren devletlerdendir. Milli kadın futbol takımı da olan Kamerun’un yaklaşık olarak 27.2 milyon nüfusu vardır. 13.61 milyonu kadındır. Ancak; yalnızca Antoinette Nana Djimou (1985- ) ve Veronique Mang (1984- ) olimpiyatlarda yakın geçmişte öne çıkan Kamerunlu iki başarılı kadın sporcudur. Olimpiyatlar ve diğer resmî yarışmalarda Fransa için yarışmaktadırlar. Bu nedenle; kadınların spora katılımını yerelde de teşvik eden projeler önemlidir. Almanya’dan bir ekibin desteğiyle geliştirilen Girls in the Lead adlı proje kapsamında; spor alanında cinsiyet eşitliğinin desteklenmesiyle birlikte eğitim ve sağlık gibi temel hizmetlere de erişimde eşitliğin sağlanması amaçlanmıştır. Proje kapsamında; 42 bağışçıdan 3.743 dolarlık bir tutar elde edilmiştir. Bu tutar, yetişkin kadın ve genç kızların spor sektörü de dahil olmak üzere pek çok alana aktif katılımına yönelik eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarında kullanılmıştır.

Kamerunlu genç kızlar ve yetişkin kadınlara yönelik olarak düzenlenen bir diğer proje İspanya merkezli LaLiga adlı kuruluşun gerçekleştirdiği Eşitlik Ligi’dir. 13-15 yaş ve altındaki yaş grubundan kız çocuklarının spora eşit katılımını hedefleyen proje kapsamında; 200’den fazla kız çocuk ve 40 yetişkin kadın antrenör sportif faaliyetlerini sürdürmeye teşvik edilmiştir. Projede, söz konusu gruba yönelik eğitim programı hazırlanmıştır. Beraberinde kız çocuklarına yönelik bir futbol ligi oluşturulmuştur. 5 takımdan oluşan ligin amacı; sporda yetişkin kadın ve kız çocuklarının erkeklerle eşit fırsatlara sahip olmasını sağlamaktır. Projelerin sporda fırsat eşitliği yarattığını 2022 yılında İngiltere’de düzenlenen Birmingham Commenwealth Sport 2022’den de görmek mümkündür. Söz konusu spor turnuvasına katılanlardan 19’u kadınken, 17’si erkektir. Belirtilen projelere ek olarak; 2022 yılında Morocco’da düzenlenen Women’s Africa Cup of Nations adlı turnuva da kadınların sporda fırsat eşitliğine sahip olmasını destekler niteliktedir.

Karayipler’de; İngiliz kökenli olan Uluslararası Kadın ve Spor Çalışmaları Grubunun (IWG) geliştirdiği projeler öne çıkmaktadır. Kurumun amacı; spor ve beden eğitimi gibi konularda toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamaktır. Grubun geliştirdiği, Supporting Girls in Sports adlı proje Karayipler’de yaşayan kız çocukların spora aktif katılımını sağlamak ve erkeklerle fırsat eşitliği yaratmaktır. Sporda cinsiyet eşitliğinin önemi konusunda farkındalık yaratmak da projenin hedefleri arasındadır. Proje kapsamında gerek Karayipler, gerekse de bölgeden göç yoluyla gelenleri de desteklemek adına Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Avrupa ve Güney Amerika’da sosyal medya üzerinden de kampanya yürütülmüştür. Spor alanında cinsiyet eşitliğinin sağlanması amacıyla eğitici içerikler yayınlanmıştır. Söz konusu içerikler pek çok sporcu genç kıza ulaşmıştır. Aynı zamanda; 21 Ağustos-28 Ağustos 2021 tarihleri arasında sporcu geliştirme atölyeleri de düzenlenmiştir. Karayipler’de resmî kurumların personellerine; Sporda Anti-Doping, Sporda Zihinsel Beceriler, Sporda Beslenme ve Diyetler, Sporcu Öğrencileri İşe Alım Süreçleri, Spor Alanında Marka Yönetimi ve Pazarlama, Spor Sonrası Yaşam ve Gelişim gibi alt başlıklarda eğitimler verilmiştir. Proje; spor kariyeri nedeniyle eğitim hayatını tamamlayamayan kız çocuklarının okula dönüşünü de sağlamıştır. Bu bağlamda; 7 kız öğrenciye kırtasiye malzemeleri temin edilmiştir. Projenin yürütücüsü Karayip asıllı Sherneil Charney, spor bilimleri alanında lisans derecesi mezunudur ve 2021’den bu yana yüksek lisansını da spor bilimleri alanında yapmaktadır. Kadınların basketbol alanında fırsat eşitliğine sahip olmasına yönelik çalışma gruplarında da yer almaktadır.

Belirtilen projelerin önemi ve gerekliliğini resmî müsabakalara katılan sporcu sayılarından da görmek mümkündür. Karayipler bir takım ada bölgesi olduğundan, içlerinden öne çıkan devlet Dominik Cumhuriyeti’dir. Bölgede spora kadın katılımının desteklenmesinin önemi Dominik örneğinden anlaşılacaktır. Olimpiyat veritabanında yer alan Dominikli atletlerin yalnızca 68’i kadın, 158’i erkektir. Bu nedenle; bölgede kadın-erkek sporcu dengesinin sağlanmasına yönelik faaliyetlerin sürdürülmesi önemlidir.

Erasmus Plus Projelerinden örneklerde ise; EWA (Empowering Women Athletes) öne çıkmaktadır. Kadınların spor alanında yer alması bakımından fırsat eşitliğini savunan proje; sporda kadın tacizi ve cinsiyet ayrımcılığına karşı mücadeleyi de amaçlamaktadır. Proje kapsamında yetişkin kadınlara ve genç kızlara yönelik fırsat eşitliğinin tesisi adına; Sporda Eşit Haklar Elçileri adında bir komite oluşturulmuştur. Kadınların spordaki rolünün pekiştirilmesi adına sosyal medya üzerinden de farkındalık çalışması yürütülmüştür. Avrupa Komisyonu desteği ile finanse edilen proje; 1 Ocak 2021-30 Haziran 2023 sürecinde aktif olmaya devam edecektir. Türkiye, Kıbrıs, Yunanistan ve Bulgaristan da proje paydaşları arasındadır. Projenin önemini ülkemizden yola çıkarak aktarmak da önemlidir. Türkiye’de 2018 yılında gerçekleştirilen saha araştırmasına göre; 1,6 milyon lisanslı kadın sporcu varken, 3,3 milyon lisanslı erkek sporcu vardır. Söz konusu sayılar, sporu meslekî bağlamda kariyer olarak benimsemeyen temel seviye takımların sporcularını da içermektedir. Kadın-erkek sporcular arasındaki sayı farkı mevcut ve muhtemel projelerin önemini ortaya koymaktadır.

Supporting Women in Achieving Their Goals de kadınların spor da dahil olmak üzere pek çok alana katılımda erkeklerle eşit imkânlara sahip olmalarını destekleyen Erasmus Plus projelerindendir. Avrupa Birliği tarafından desteklenen proje; 1 Ocak 2019-31 Aralık 2021 dönemini kapsamaktadır.

Birleşmiş Milletler de yetişkin kadınların ve kız çocuklarının, sporda ve diğer faaliyetlerde fırsat eşitliğine sahip olmasını destekleyen kuruluşlardır. Bu bağlamda; 2022-2025 yıllarını kapsayan Birleşmiş Milletler Kadın Birimi Stratejik Planı da Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Sağlandığı Bir Dünya İnşa Etmek başlığıyla yayınlanmıştır. Hedefler arasında; sektörlere katılımda fırsat eşitliğinin sağlanması da yer almaktadır.

Kaynak:

Mor Ekonomi:

İpek İlkkaracan (2022), İktisat ve Toplum, Aralık, 146. Sayı, ss.7-24.

Amerika:

https://www.womenssportsfoundation.org/

https://www.womenssportsfoundation.org/the-equity-project/

https://www.internationalwomensday.com/Missions/17255/Support-female-athletes-worldwide-and

https://www.purdue.edu/newsroom/releases/2021/Q1/overlooking-her-shot-womens-sports-need-an-assist-as-coverage-remains-the-same-as-30-years-ago.html

https://www.zippia.com/professional-athlete-jobs/demographics/ https://www.careerexplorer.com/careers/athlete/job-market/

İngiltere:

https://womeninsport.org/

https://womeninsport.org/our-work/partnerships/project-51/