Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Güney Afrikalı atlet Caster Semenya’nın testosteron kurallarına karşı yaptığı itiraz başvurusunda ihlal kararı verdi.
AİHM, Semenya’ya “ayrımcılık” yapıldığına ve kuralların geçerliliği konusunda “ciddi soru işaretleri” bulunduğuna hükmederek, kurumsal ve usuli güvencelerin de sağlanmadığını tespit etti.
Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliği (IAAF), testosteron hormonu yüksek kadın sporculara 400 ile 1600 metre arası yarışlara ancak hormon seviyesini düşüren ilaçlar kullanması halinde izin verileceğini 2018 yılında yaptığı kural değişikliği ile duyurmuştu. Kural, cinsel ayrımcılığa yol açtığı gerekçesiyle uzun süre tartışıldı.
Testosteron hormonu yüksek sporcular arasında yer alan ve ilaç kullanmayı reddeden Caster Semenya, Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi’ne (CAS) 2019 yılında itirazda bulundu. Ancak Semenya’nın itirazı kabul edilmedi.
İnsan Hakları İhlali
Güney Afrikalı atlet daha sonra 2020’de İsviçre Federal Mahkemesi’ne itirazda bulundu. Semenya’nun kurallara karşı yaptığı ikinci temyiz başvurusu da kabul edilmeyince, 32 yaşındaki atlet, insan hakları ihlali nedeniyle bu kuralın kaldırılması için itirazını 2021 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne taşıdı.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bugün verdiği kararda, İsviçre’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ayrımcılık yasağıyla ilgili 14. maddesini ve özel hayata saygı hakkını koruyan 8. maddesini ihlal ettiğine hükmetti. Ayrıca Sözleşme’nin etkili başvuru hakkıyla ilgili 13. maddesi de ihlal edildi.
Çifte Olimpiyat şampiyonu atlet Caster Semenya, mahkeme kararıyla, atletizmin testosteron kurallarına karşı yaptığı temyiz başvurusunu kazanmış oldu.
“Etkili Bir Hukuk Yolundan Mahrum Bırakıldı”
AHİM, ayrımcılık şikayetiyle ilgili olarak 4’e 3 oy çokluğuyla Semenya’nın lehine karar verdi. Mahkeme ayrıca, Semenya’nın “etkili bir hukuk yolundan” mahrum bırakıldığı belirterek, İsviçre’nin, Semenya’nın yasal haklarını koruma konusunda gereken tedbiri almadığı, spor kariyerine yönelik müdahalenin “sınırı aşan noktalara” geldiği ve bu durumun “kabul edilemez” bulunduğunun altını çizdi.
Karara tepki olarak kuralların yürürlükte kalacağını, ancak Güney Afrikalı koşucunun üst düzey yarışmalara hemen geri dönmeyeceğini söyleyen Dünya Atletizm Birliği, yapılan açıklamada şu ifadelere yer verdi:
“Spor Tahkim Mahkemesi ve İsviçre Federal Mahkemesi’nin kanıtların ayrıntılı ve uzman değerlendirmesinin ardından tespit ettiği gibi, DSD düzenlemelerinin kadınlar kategorisinde adil rekabeti korumak için gerekli, makul ve orantılı bir araç olduğu görüşündeyiz.”
AHİM’in atlet Caster Semenya hakkındaki kararı, kuralların geleceği konusunda şüphe uyandıran önemli bir gelişme diyebiliriz.
Caster Semenya Kimdir?
Güney Afrikalı orta mesafe koşucusu. 800 metre kategorisinde iki olimpiyat (2012 Londra, 2016 Rio) ve üç dünya (2009 Berlin, 2011 Daegu, 2017 Londra) şampiyonluğu bulunan atlet, ilaç kullanmayı reddetmesi nedeniyle uzun yıllardır müsabakalara alınmıyordu. Söz konusu ilaçların sağlığı tehdit ettiğini savunan Semenya, kişisel haklarının ihlal edilmesi ve spor kariyerine devam edememesi gerekçeleriyle 2021’de AİHM’e başvurmuştu.
