BoMoVu, sporu ve beden hareketini sosyal faydaya dönüştürmek için programlar geliştirip, bu alanlardaki ayrımcılıklarla mücadele eden bir dernek. BoMoVu Derneği’nin eş genel koordinatörü Burcu Ayan ile BoMoVu’nun çalışmalarına yönelik konuştuk.
“Herkesin kendi bedeniyle dilediği biçimde hareket etme hakkını savunuyor.”
BoMoVu nasıl bir dernek? Kaç kişilik bir ekipten oluşuyor ve hangi alanlar üzerinde çalışmalar yapıyor?
BoMoVu 2016 yılında kuruldu. Herkesin kendi bedeniyle dilediği biçimde hareket edebilme hakkını savunma amacı taşıyor. “Neden insanlar istediği gibi hareket edemiyor, bedenini istediği gibi kullanmasını neler engelliyor?” Bizim üstüne çalıştığımız konular. Sporun içinde var olan ırkçı, cinsiyetçi pratiklere çomak sokmak ve görünür kılmak gibi bir derdimiz var. Bu ayrımcı pratiklerden azade olduğunda ise spor ve beden hareketi hem bireysel hem de sosyal güçlenmeyi mümkün kılan bir araca dönüşebiliyor.
Şu anda 7 kişi ücretli çalışıyoruz proje koordinatörleri, genel koordinatörler ve izleme değerlendirme uzmanı olarak ama ofis ekibinin dışında başka ekiplerin olduğunu da düşünebilirsiniz. Kurulduğu zamandan itibaren BoMoVu ile ilişkilenen, uzmanlar, akademisyenler, sporcular zaman zaman çalışan olarak, zaman zaman gönüllü olarak destek veren kişiler oluyor.
BoMoVu’nun çalıştığı konulardan biri spor ve hareket alanı içerisindeki ayrımcılıklar ve onları görünür kılmak meselesi ve bunun için savunuculuk faaliyetleri yürütmeye çalışıyoruz . Bir diğer meselemiz ise herkesin rahatça ve güvende hissederek hareket edebileceği hareket alanlarının çoğalması. Şu anda var olan hareket alanlarının dönüşmesi kadar, onlara alternatif başka alanların çoğalmasını istiyoruz. Bu hareket alanları çoğalıyor zaten kadınlar, queer hareket bunu yapıyor. Mesela son zamanlarda queer spor takımlarının ne kadar arttığını fark etmişsinizdir bu bahsettiğim alternatif alanlara örnek aslında. Biz de elimizden geldiğince o alanları açmaya çalışıyoruz. Çalışmalarımızın üçüncü ayağı diyebileceğimiz bir tarafı da kaynak üretmek, BoMoVu’nun sitesinden kaynaklara ulaşılabilir.
BoMoVu’nun güncel projeleri var mı?
Geçen sene başlayan Future Moves With Girls (Genç Kızlar Geleceğini Sporla Koruyor) ve dört yıldır devam eden Hareket Okulda projelerimiz devam ediyor, bu iki projeyi de NIKE destekliyor. EquaWHand Projesi’nde Hentbol Federasyonu ile işbirliği yaparak kadın hentbol sporcularının güçlenmesi ekseninde çalışmalar yürütüyoruz. Hareketle Güçlenme Projesi, Suna’nın Kızları ile işbirliği içinde kız çocuklarıyla çalışan sivil toplum çalışanlarına araçlar üretiyor. Ayrıca deprem bölgesinde hem çocuklarla hem de sivil toplum alanında çalışmalar yürüten arkadaşlarımızla yaptığımız çalışmalar devam ediyor.
Bu projelerde neler yapılıyor?
Örneğin, Future Moves With Girls projesinde, bu sene işbirliği yaptığımız yer Defne Spor Kulübü, projede hentbol oyuncusu genç sporcu kızlara yönelik çalışmalar yapılıyor. Sporcu çocukların hem spor alanı içerisindeki temel haklarını ve bu alanda yalnız olmadıklarını bilmeleri, hem de spor alanı içerisinde bir kariyer düşünüyorlarsa bunun oldukça çeşitli olduğunun farkına varmaları üzerine hep beraber konuşabilmek gibi bir hedefi var.
Future Moves With Girls projesi kapsamında bir sene boyunca devam eden atölye programı düzenliyoruz. Bunun yanı sıra da Defne Spor Kulübünün antrenörleriyle ve yöneticileriyle sporda çocuk korumaya dair çalışmalar yapıyoruz.
Hentbol alanında ilerliyor şu an proje peki farklı spor alanlarında ilerlediğinde farklılıklar oluyor mu?
Her spor alanının kendi içindeki dinamikleriyle yeniden düşünmek gerekiyor. Her alan başka bir tahakküm kuruyor bedenler üzerinde, futbol alanı mesela piyasayla iç içe yürüyen bir alan, bu sebeple hentbola göre oradaki dinamikler farklılaşacaktır, içindeki sporcuların da yaşadıkları farklılaşacaktır. Her seferinde tam olarak ne oluyor, neye ihtiyaç var projenin bütün paydaşlarıyla (çocuklar, antrenörler, yöneticiler, veliler gibi) beraber düşünmeye çalışıyoruz. Bu kolay bir süreç değil ama ufak ufak parçalarla örülen bir süreç. Geçen sene ilk pilot çalışması yapıldı projenin bu sene ikinci senesi ve bahsettiğim çocukların hakları ve olası kariyer hedeflerine dair müfredat programı revize edildi süreç içerisinde.
“Elit spor içerisinde özellikle kız çocuklarına, sporda çocuk koruma büyük ihtiyaç”
Future Moves With Girls projesi fikri nasıl oluştu?
Özellikle elit sporun içerisinde kız çocukların yaşadığı hak ihlali düşünüldüğünde sporda çocuk korumaya yönelik büyük ihtiyaç, çünkü alanda çok az konuşulan bir şey. Çevremizdeki uzmanlar ve sporcular ile birlikte üzerine konuştuğumuz bir şeydi elimizdeki araçla buluşabildi. Ayrıca spor alanının içerisinde kız çocukların ve kadınların nasıl daha fazla sayıda ve daha güçlü olacağını hep birlikte düşünmek de bir ihtiyaçtı.
Elit sporda çocuk korumanın daha çok ihtiyaç olduğunu söyledin, çalışmalarınız elit sporla sınırlı mı?
Bizim ilk projelerimizden bir tanesi Barışa Oyna, projesiydi ve Türkiye’nin sınır bölgelerinde yaşayan çocuklarla oynamak üzere, orada yaşayanlardan Kürtçe, Arapça, Ermenice, Süryanice gibi başka dillerdeki çocuk oyunlarını öğreniyor çocukken hangi oyunları oynadıkları üzerine konuşarak bir sözlü tarih çalışması yapıyorduk.
O bilgileri alarak, bugün orada yaşayan çocuklarla oynamak ve bu oyunların başka dillerde de oynandığını ne kadar ortak noktaları olduğunu, bazı yerlerde nasıl farklılaştığını deneyimleyip ötekiye ve sınıra dair konuşabilmekti projenin amacı. Oyunun, hareketin olduğu her yere gözümüzü çevirebiliyoruz. Tabii ki elit sporda çok daha sistematik hak ihlalleri ve şiddet ama gündelik hayatta da hiç az değil.
Barışa Oyna farklı sınır bölgelerinde gerçekleşti ve bu oyunları kitaplaştırdık, buradan Mardin örneğine ulaşabilirsiniz.
Hareket Okulda projesinde neler yapılıyor?
Hareket Okulda çocukların okuldaki hareketini arttırmaya yönelik bir proje olarak ortaya çıktı.
O okullardaki hareket alanları bazı çocukları kolayca dışarıda bırakıyor. Örneğin, mülteci çocuklar, fiziksel ve bilişsel olarak farklı ihtiyaçları olan çocuklar ya da kız çocukları kendilerine yer bulamayabiliyor. Bu projede hareket alanların nasıl başka biçimde kurulabileceği üzerine öğretmenlerle konuşmaya devam ediyoruz. Aktif Okul Öğretmen Kılavuzuisimli içinde yaklaşık 90 tane etkinliğin olduğu bir kılavuz geliştirdik, bu kılavuzun içinde kapsayıcılığa rekabetin nasıl yeniden düşünülebileceğine, iş birliğine dayalı oyun kurmaya yönelik ilkeler de var ve bu kılavuzun dijital versiyonu da mevcut. Darüşşafaka Eğitim Kurumları iki seneden fazladır uyguluyor Hareket Okulda’yı. Kendi programlarının içine aldılar, öğretmenler düzenli bir şekilde toplanıyor hareketli oyunlar üretiyor. Hem derslerde kullanabilecekleri, hem doğrudan branşların kazanımlarını anlatırken kullanabilecekleri hareketli oyunlar bunlar: Kılavuzun içinde oyunların amaçlarına benzer biçimde odaklanmayı, canlanmayı, sakinleşmeyi, yani ders sırasında ortaya çıkan çeşitli ihtiyaçları düşünerek kurgulanıyorlar.
Şu an aktif olmayan ama uzun süre devam ettirdiğimiz Irkçılık Karşıtı Pedagoji projesinde ise eğitim alanında var olan çeşitli ırkçılık biçimlerini görünür kılmayı ve bunun mağduru çocuklara destek mekanizmaları geliştirmeleri için öğretmenlerle uzaktan veya sınıf içi ortamda kullanabilecekleri araçlar paylaşmayı hedefliyoruz. Örneğin bu projede ürettiğimiz kaynaklardan birisi Öğretmenler için Uygulama Kılavuzu Dileyenler BoMoVu’nun internet sitesinden diğer kaynaklara ulaşabilir.
“Siyahların mutlaka iyi koştuğu bilgisi ırkçı bir söylem”
Spor alanında doğrudan gördüğünüz ayrımcılıklar var mı?
Kadınların ve LGBTİ + sporcuların kendilerine spor alanında ne kadar yer bulabildiğini, yönetici pozisyonlardan tutun aldıkları ücretlere, alanın içindeki temsiliyetlerine hızlıca göz attığımızda ayrımcılıkları, farkları görüyoruz. Siyah sporculara yönelik tehditleri görüyoruz. İyi bir şey gibi görünebiliyor ilk bakışta “siyahların mutlaka iyi koştuğu” bilgisi fakat aslında çok ırkçı bir bilgi olabiliyor, çünkü bir gruba bedensel ve doğallaştırılmış bir özellik atfediliyor. Sadece söylemde değil, şiddet olarak da ortaya çıktığı için hem söylemsel olarak kurulan, hem de alanın içindeki fiziksel, duygusal istismar gibi hak ihlalleriyle görünür olan ayrımcı bir sistematik var. Spor alanında gördüklerimiz gündelik hayattaki ayrımcı biçimlerle benzer aslında; cinsiyetçi, ırkçı, sağlamcı, yaşçı pratikler; bunlar aynı zamanda spor alanında da mevcut. Spor alanında doğallaştırılmış oluyor ve tekrar tekrar da üretiliyor.
Son olarak BoMoVu’ya kimler nasıl ulaşabilir?
BoMoVu’nun doğrudan maddi destek sağlamak üzerine kurulu bir sistemi yok ancak çalışmalarımız kapsamında destek sunabileceğimiz alanlar oluyor, bu noktada sitedeki e-mail adresimizden bize ulaşabilirler: iletisim@bomovu.org
Elimizdeki deneyimleri toparladığımız Sosyal Değişim İçin Spor Rehberi var Bomovu’nun ve sitedeki tüm kaynaklardan yararlanılabilir. Eğer bir kurum veya bir kişi, “Ben sporu sosyal güçlenme için bir araç olarak kullanmak istiyorum elimde bir aracım var (bu dans olabilir, beden hareketi olabilir) ve bu aracı kullanmak istiyorum diyorsa gidebileceği referans kaynak olabilir bu rehber: https://bomovu.org/kılavuzlar/sosyal-degisim-icin-spor-rehberi
